ده توصیه برای کاهش اضطراب جدایی در کودکان ( نوزادی تا پیش دبستانی)

اضطراب جدایی در کودکان چیست؟

اضطراب جدايي ترس از جدا شدن است؛ اين اضطراب زماني شدت پيدا مي كند كه فرد بايد از خانه يا افردي كه به آنها دلبستگي دارد جدا شود. اضطراب جدايي در طبقه اختلالات اضطرابي قرار دارد. اضطراب جدايي يكي از مراحل طبيعي رشد كودك است. اين نوع از اضطراب زمانی به حيات اجداد ما كمك مي كرد و اکنون به كودكان كمك مي كند تا به اين شكل بر محيط خود مسلط شوند.

اضطراب جدایی در نوزاد در پايان دوسالگي از بين مي رود يعني زمانيكه كودك درك مي كند كه ممكن است به طور موقت والدين نباشند ولي آنها بر مي گردند و بعد از مدتي آنها را مي بينند.

علائم اضطراب جدایی

• ترس از تنها بودن يا تنها شدن در خانه

• در بعضي كودكان حالت چسبندگي به والدين

• دیدن كابوس هايي با موضوع جدا شدن از والدين

• اضطــراب شديد هنگام جدا شدن از والدین يا خانه

• بروز مشكلات فيزيكي هنگام جدايي مثل سردرد و تهوع

• نگراني بابت از دست دادن يا صدمه ديدن فردي كه به او دلبسته هستند

• نگراني شديد از جدا شدن هاي غير قابل پيش بيني از افراد دلبسته خود

• امتناع از ترك كردن خانه براي رفتن به مدرسه، محل كار و ساير مكان ها

اضطراب جدایی را چگونه تشخیص دهیم؟

اگر علائم گفته شده در كودكان به مدت چهار هفته و در بزرگسالان به مدت شش هفته ادامه یابد، برای آنها تشخیص اضطراب جدایی داده می شود.

علت اضطراب جدایی

علت اضطراب جدايي مشخص نيست ولي مرگ يكي از نزديكان يا حيوان خانگي، طلاق والدين و يا تغيير مدرسه مي تواند باعث شروع اين اختلال شود. همين طور والدين مداخله گر و يا بیش از حد حمايت كننده مي تواند باعث اين اضطراب شود. نقش ژنتيك در اين اختلال ثابت نشده اما توارث در اين اختلال مي تواند نقش داشته باشد.

راهکارهایی برای درمان اضطراب جدایی در نوزادان  

همه بچه‌ها در فاصله‌ای بین هشت ماهگی تا دو سالگی کمابیش دچار اضطراب جدایی می‌شوند. اضطراب جدایی در نوزادان بین ده تا هجده ماهگی معمولا به اوج خود می‌رسد. در ادامه این مطلب ده راهکار به شما توصیه می‌کنیم که می‌توانید این فرآیند را راحت‌تر پشت سر بگذارید.

1. کودک را خیلی زود با غریبه‌ها آشنا کنید

اگر فرزندتان را خیلی زود با پرستار، افراد فامیل یا دوستانی که ساعت‌هایی در روز از او مراقبت می کنند آشنا کنید، فرآیند اضطراب جدایی راحت‌تر کنترل می‌شود. وقتی فرزندتان مراقبانی غیر از شما داشته باشد، بین ۶ تا ۸ ماهگی رابطه عاطفی صمیمانه‌ای با این افراد برقرار می‌کند و زمانی که دچار اضطراب جدایی شد، از بودن در کنار این افراد احساس امنیت می‌کند. این مسئله به شما هم کمک می‌کند که دوره اضطراب جدایی را با تنش و درگیری کمتری سپری کنید.

2. جدا شدن از کودک را تمرین کنید

تجربه اضطراب جدایی به این دلیل به وجود می‌آید که کودک متوجه می‌شود وجود اشیا و افراد همیشگی است حتی اگر نتواند در لحظه آنها را ببیند. وقتی شما فرزندتان را ترک می‌کنید، کودک می‌داند شما جایی هستید اما با او نیستید، برای همین ناراحت می‌شود. یک تمرین خوب برای اینکه به فرزندتان نشان دهید همیشه هرجا که باشید برمی‌گردید، این است که گاهی در خانه از او جدا شوید. بگذارید سینه‌خیز به بیرون اتاق برود و چند دقیقه‌ای به تنهایی بازی کند- سریع به سمتش نروید و تا زمانی که خطری تهدیدش نمی‌کند، اجازه دهید تنها باشد و بازی کند. وقتی می‌خواهید به اتاق دیگری بروید، به او بگویید کجا می‌روید و کی برمی‌گردید: من میرم تو آشپزخونه، الان برمی‌گردم.

3. زمان درستی کودک را ترک کنید

اگر فرزند شما حالش خوب باشد، خیلی راحت‌تر با رفتن شما کنار می‌آید. وقتی پرستار یا مراقب فرزندتان می‌رسد، اطمینان حاصل کنید سیر است و به اندازه کافی استراحت کرده است. اگر حالش خوب نیست، او را ترک نکنید. یادتان باشد همه انسان‌ها و نه فقط نوزاد ده ماهه دوست دارند وقتی مریض‌اند مادرشان کنارشان باشد.

4. عادی‌سازی کنید

یک نفر را به عنوان کمک در کنارتان داشته باشید. لازم نیست حتما یک پرستار استخدام کنید. این فرد می‌تواند یکی از آشنایان و دوستان شما باشد که هفته‌ای دو سه بار وقتی شما هم خانه هستید با کودک بازی می‌کند. به این شکل هم شما عادت می‌کنید، هم کودک با آن فرد احساس راحتی می‌کند. در ابتدا نزدیک آنها باشید و کم‌کم تا جایی که امکان دارد دور شوید و بگذارید به تنهایی بازی کنند.

5. خداحافظی کنید

گرچه خیلی راحت‌تر است وقتی فرزندتان سرگرم بازی است، بدون خداحافظی او را ترک کنید اما حتما باید خداحافظی گرم اما کوتاه با فرزندتان داشته باشید. یادتان باشد کودک احساس شما را درک می‌کند بنابراین سعی کنید هر نوع احساس اضطراب یا عذاب وجدان را از خود دور کنید. در عوض خیلی سریع او را ببوسید و بگویید که زود برمی‌گردید. فرآیند خداحافظی را طولانی نکنید چون باعث افزایش اضطراب کودک و خود شما می‌شود.

6. کودک را سرگرم کنید

به خواهرتان یا کسی که قرار است مراقب کودک باشد بگویید نیم ساعت قبل از رفتن شما برسد. فرزندتان می‌تواند در این مدت که شما هم حضور دارید به آرامش برسد. همچنین کودک و خواهرتان فرصت کافی دارند که مشغول بازی شوند. اگر همه چیز خوب پیش برود، کودک به اندازه کافی درگیر بازی می‌شود و شما می‌توانید خیلی سریع خداحافظی کنید و بدون این که قشقرق به راه بیفتد، بروید.

7.  قدم به قدم پیش بروید

در قدم‌های اول سعی کنید حدود یک ساعت فرزندتان را که دارای اضطراب جدایی است، ترک کنید. این کار به او کمک می‌کند تا عادت کند شما می‌روید و می‌آیید و در کنارش هستید.

8. زمان‌بندی را جدی بگیرید

اگر فرزندتان دچار اضطراب جدایی شده، همان موقع پرستار یا کمک نگیرید. اگر از قبل پرستار روزانه داشته و در زمان رفتن شما خیلی بی‌قراری نشان می‌داده، خیلی کوتاه با او خداحافظی کنید. این کار باعث می‌شود بقیه روز را با آرامش بیشتری بگذراند. این شیوه را ادامه دهید و اگر لازم شد یکی از عروسک‌هایش را معرفی کنید که در زمان نبودن شما، به جای شما در کنار کودک باشد.

9. برنگردید

اگر برای رفتن برنامه‌ریزی کرده‌اید، بروید. رفتن، برگشتن و دوباره رفتن شما فقط باعث بیشتر شدن اضطراب کودک و گیج شدن او می‌شود.

10. یادتان باشد که گریه‌های کودک زود تمام می‌شود

حتی وقتی کودک به سختی گریه می‌کند باید بدانید که اشک‌هایش چند دقیقه بعد از رفتن شما تمام می‌شوند، در غیر این‌صورت مراقب فرزندتان با شما تماس می‌گیرد. پس کودک دلبندتان را ببوسید و با او خداحافظی کنید؛ اصلا هم عذاب وجدان نداشته باشید که فرزندتان را ترک می‌کنید و با کس دیگری تنها می‌گذارید.

راهکارهایی برای حل مشکل اضطراب جدایی در کودکان سه تا شش سال

• پنهاني كودك خود را ترك نكنيد.

• سعي كنيد براي استراحت كردن و غذا خوردن كودك خود برنامه ريزي كنيد چراكه بي خوابي و گرسنگي اضطراب آنها را تشديد مي كند.

• قبل از اينكه آنها را ترك كنيد با كودك خود صحبت كنيد و او را مطمئن كنيد كه بر مي گرديد هرگز به او نگوييد اين كار تو مرا عصباني مي كند و يا چرا مثل بچه هاي لوس گريه مي كني و ...

• به آنها بگوييد من مي دانم تو نمي خواهي من جايي بروم ولي بعد از تمام شدن كارم بر مي گردم.

• با آرامش و همدلي صحبت كنيد براي مثال من مي دانم تو ناراحتي ولي من بايد به آشپزخانه بروم و غذا درست كنم.

• ايجاد احساس امنيت با عشق و توجه بي قيد و شرط ممكن است به اين ترتيب كودكان ياد مي گيرند به گونه ای دوري والدين را تحمل كنند.

• تمرين كنيد كه دوره هاي كوتاهي از خانه بيرون برويد و برگرديد و با صداي بلند بگوييد من برگشتم، از يك اتاق به اتاق ديگر برويد و بگوييد من اينجا هستم.

• اضطراب خود را كنترل كنيد اگر كودك شما هنگام ترك كردن خانه، شما را مضطرب ببيند نگراني او بيشتر مي شود.

اختلال اضطراب جدایی در کودکان پیش دبستانی

اختلال جدایی در کودکان از سنین پیش‌دبستان بروز می‌کند و بدون کمک شخص متخصص سالیان دراز کودک و خانواده را درگیر می‌کند و کیفیت زندگی آنها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.  کودکان مبتلا به اضطراب جدایی از هر موقعیتی که مجبور به جدایی از والدین و اشخاص نگهدارنده هستند (بخصوص مادر که نقش پررنگ‌تری را برای کودکان ایفا می‌کند) اجتناب می‌کنند، برای مثال با اینکه از رفتن به کلاس نقاشی و یا زبان لذت می‌برند و دوستان زیادی در آن‌جا دارند ولی به دلیل جدایی از والدین یا پرستار تمایلی به کلاس رفتن ندارند.

اضطراب جدایی در کودکان پیش دبستانی در بسیاری موارد با نشانه‌های جسمانی همراه است. برای مثال هنگام رفتن به مدرسه یا کلاس‌های آموزشی کودک ممکن است هنگام جدا شدن از والدین دچار سردرد، حالت تهوع و شکم درد شود و از مشکلات جسمانی خود شکایت داشته باشد.

کودکان پیش دبستانی مبتلا به اضطراب جدایی از دزدیده شدن، وقوع اتفاق ناگوار برای خود یا اعضای خانواده و برنگشتن والدین به خصوص مادر هراس دارند و در تمام مدت جدایی به صورت غیرطبیعی به این گونه موارد فکر می‌کنند.

درمان اضطراب جدایی در کودکان پیش دبستانی

والدین در برخورد با کودکان مبتلا به اضطراب جدایی باید بسیار صبور باشند و ضمن همکاری با درمانگر ازسرزنش کردن کودکان پرهیز کنند. جملاتی از قبیل: «تو دیگر بزرگ شده‌ای، اگر با دوستانت بازی نکنی دیگر تو را برای بازی به پارک نخواهم آورد، مثل بقیه همکلاسی‌هایت به کلاس برو و اگر به این رفتارت ادامه بدهی دیگر دوستت ندارم» پرهیز کنند. اینگونه جملات نه تنها کمکی به بهبود اضطراب کودکان نمی‌کند بلکه باعث تشدید اضطراب و عدم اعتماد به نفس آن‌ها می‌شود.

در بسیاری از موارد والدین بدون توجه به درک احساسات کودک، او را تنها می‌گذارند و کودک در نبود والدین به شدت مضطرب می‌شود. والدینی که در کودک خود نشانه‌هایی از اضطراب جدایی را مشاهده می‌کنند برای درمان کودک خود باید به روانشناس کودک مراجعه کنند و در زمان درمان نیز نکات زیر را رعایت کنند:

1. بدون اطلاع دادن به کودک محیط خانه را ترک نکنند (ممکن است کودک در هنگام جدایی از شما گریه کند و از شما به سختی جدا شود).

2. اگر کودک به مهد کودک یا مدرسه می‌رود به هیچ وجه به او نگویید که من سریع برمی گردم ( در صورتی که شما قصد برگشت ندارید) کودک در این چنین موقعیتی دچار اضطراب بیشتری می‌شود؛ چون شما قول برگشت را به او داده‌اید و او همچنان منتظر شماست.

3. اگر مجبور به ترک کودک هستید به او توضیح دهید که برای کار ضروری از او جدا می‌شوید و جای او در کنار پدر یا مراقبش امن است و شما هر چه سریع‌تر و حتماً برمی‌گردید.

4. به او بگویید، دوستش دارید و اضطراب او، علاقه شما را نسبت به او کم نکرده است.

5. حتما زمان کافی و با کیفیت برای کودک در نظر بگیرید (نیم ساعت در روز بدون موبایل و انجام کار‌های خانه بهتر از چند ساعت وقت گذاشتن بدون توجه کامل به کودک است).

عوارض درمان نشدن اضطراب جدایی در کودکان

اگر اضطراب جدایی در سنین کودکی بهبود نیابد، فرد در آینده دچار مشکلات بی شماری می شود از جمله:

• مهارتهای اجتماعی در او رشد نمی کند

• دچار مشکل نداشتن اعتماد به نفس می‌شود

• عملكرد بين فردي و اجتماعي فرد را تحت تاثير قرار مي دهد

• اضطراب و هراس او در نوجوانی و بزرگسالی ادامه خواهد یافت

• در بسیاری موارد کودکان مبتلا به اضطراب جدایی توانایی بروز استعدادهای خود را ندارند

• ممکن است به دلیل فعالعیت نکردن در گروه‌های همسن به مرور از سمت همسالان طرد شوند

اگر علائم اضطراب جدایی بیش از چهار هفته در کودک شما مشاهده شد حتماً از یک مشاوره و روانشناس کودک کمک بگیرید. مرکز مشاوره یاسان یکی از بهترین مراکز روانشناسی کودک و نوجوان آمادگی دارد خدمات روانشناسی را به صورت حضوری یا آنلاین به مراجعان ارائه کند. برای دریافت وقت مشاوره کلیک کنید.

دریافت وقت مشاوره

لطفا برای دریافت وقت مشاوره از روانشناسان مرکز مشاوره یاسان از ساعت 9 تا 19 با دو شماره زیر تماس بگیرید يا از طریق واتس‌اپ پیام دهید. راحت ترين مسير براي فارسی زبانان خارج از کشور ارسال پيام از طریق واتس‌اپ است.