همه چیز درباره اوتیسم یا درخودماندگی 

اوتیسم یا درخودماندگی یکی از بیماری های اختلال رشدی است که در دوران کودکی قبل از سه سالگی بروز می کند. این بیماری با تاثیر بر روی مغز افراد مبتلا، باعث می شود این کودکان در سه حوزه تعاملات اجتماعی، ارتباط با دیگران و نداشتن ابزارهای لازم برای تعاملات از جمله تماس چشمی مشکل داشته باشند. علائم اوتیسم معمولا از نه ماهگی قابل تشخیص است اما در دو، سه سالگی کاملا مشخص می شود. اوتیسم در مردان با درصد بالاتر نسبت به زنان گزارش شده است و دلیل این امر هنوز ناپیداست. 

در گذشته اوتیسم به 5 گروه تقسیم می شد اما امروزه می دانیم که اوتیسم نوعی اختلال رفتاری است و طیف بندی دارد. ممکن است فردی تمام علائم را داشته باشد و در طیف شدید اوتیسم باشد و به شکل فردی در خودمانده در جامعه ظاهر شود و ممکن است فقط مشکل ارتباطی داشته باشد. دو سوم کودکان اوتیسم کم توان ذهنی هستند و یک سوم آنها هوش معمولی دارند و بعضی از  این کودکان در برخی مسائل نبوغ خاصی دارند. کوکان مبتلا به اوتیسم ممکن است توانایی‌های خاص داشته باشند. برای مثال: در ریاضیات توانایی‌های منحصر به فرد داشته باشند و یا در نقاشی و حتی در به خاطر سپردن اسامی و ...

 طبق آمار رسمی سازمان جهانی بهداشت، در سال 1975 از هر 5 هزار نفر، یک نفر به اوتیسم مبتلا بوده اما در سال 2004 این میزان به یک در 166 نفر رسیده و در سال 2014 از هر 42 کودک یک نفر مبتلا به اوتیسم بوده است. آمار کودکان مبتلا به اوتسم رو به افزایش است و از این رو شناخت اوتیسم و علایم ین اختلال برای والدین بسیار ضروری است.

همانگونه که گفته شد کودکان مبتلا به اوتیسم توانایی تکلم قوی ندارد، کودکان طبیعی در سنین یک سالگی توانایی بیان کلمات ساده را دارند و در 1.5 سالگی 3-2 کلمه را با هم ترکیب می کند اما کودکان مبتلا به اوتیسم یا کلام ندارند و یا در مقایسه با سن‌شان دچار تاخیر کلامی اند و یا ممکن است کلمات بی‌معنی را ادا کنند.
در فرایند طبیعی رشد، کودکان به  مرور با ضمایر و پیچیدگی‌های زبان آشنا می‌شوند اما درک این موارد برای کودکان اوتیسم مشکل است و نمی‌توانند از ضمایر به خوبی استفاده کنند. برای مثال به جای اینکه بگویند: من گرسنه هستم. می‌گویند: سارا گرسنه است.

تفکر انتزاعی تفکر پیچیده ای است که در زمان نوجوانی رشد می کند و بچه‌ها با مفاهیم استعاره، ضرب‌المثل و شوخی‌ها آشنا می‌شوند اما نوجوانان اوتیسم توانایی درک این موارد را ندارند و در مواجهه با ضرب‌المثل و استعاره‌ها دچار سردرگمی می‌شوند. و در نهایت ارتباط با همسالان برایشان مشکل می‌شود.

نکته دیگر در کودکان اوتیسم، عدم ارتباط چشمی است. کودکان در فرایند رشد طبیعی از ارتباط چشمی استفاده می‌کنند اما کودکان با اوتیسم متوسط تا شدید ارتباط چشمی ندارند. والدین در سنین کودکی فرزندشان باید به این نکته اهمیت خاصی بدهند.
کودک مبتلا به اوتیسم نمی تواند به محیط توجه کند یا خود را جای دیگران بگذارد و احساسات دیگران را درک کند. آن‌ها در سنین کودکی به لبخند و یا گریه والدین اهمیت نمی‌دهند. و در سنین بالاتر کلام جهت‌دار ندارند و نمی تواند ارتباط پیوسته و منسجم برقرار کنند. برای مثال: بدون توجه به ناراحتی دیگران از مواردی صحبت می‌کنند که برای خودشان جذاب است. عدم توانایی و درک احساسات طرف مقابل یکی از عمده‌ترین دلیل برای ناکامی در  ارتباط با دیگران در اختلال اوتیسم است. ممکن است کودک مبتلا به اوتسیم در مواردی به لبخند یا گریه والدین واکنش نشان دهد اما به یادداشته باشید که در صورت عدم پیگیری و درمان مناسب این توانایی به مرور کم‌رنگ‌تر می‌شود و سنین بالاتر و در مواجه با مسائل مهم‌تر کودکان مبتلا به اوتیسم واکنش مناسبی نشان نمی‌دهند.

در بعضی موارد کودکان مبتلا به اوتیسم یکپارچگی حسی ندارند یعنی واکنش‌های طبیعی به میزان درد نشان نمی‌دهند. بعضی از آن‌ها در مواقع دردناک نیز ممکن است احساس درد نداشته یاشند و بعضی با کوچک‌ترین ضربه‌ای درد شدیدی را احسای می‌کنند. پس اگر کودک شما در تشخیص میزان درد دچار مشکل است حتما با روانشناس کودک خود مساله را در میان بگذارید.

کودکان از 1.5 تا 2 سالگی وارد بازی های نمادین می شوند؛ مثلا به عروسک خودشان جان می‌بخشند و برایش غذا آماده می‌کنند. با ماشین اسباب‌بازی خود،‌ حیوانات را به مسافرت می‌برند و تمام این بازی ها به رشد طبیعی کودک کمک می کند اما در مبتلایان به اختلال اوتیسم این توانایی وجود ندارد و بازی‌های یکسان با اسباب‌بازی‌های خود انجام می‌دهند. آن‌ها به بازی‌های ثابت و بدون تغییر علاقه دارند. برای مثال: توپ‌ها، ماشین‌ها و عروسک‌های خود را در یک ردیف می‌چینند.

از دیگر مولفه‌های کودکان به اتیسم می‌شود به تکرار  اشاره کرد. مبتلایان به اوتیسم به تکرار علاقه خاصی دارند و از تغییر دوری می‌کنند. برای مثال: اگر کودکان طبیعی بعد از یک ساعت از بازی خود خسته می‌شوند،‌ کودکان اوتیسم ساعات‌ها یک بازی یا کار را تکرار می‌کنند. برای مثال: چند ساعت نقاشی می‌کشند و یا به وسایل چرخشی مثل پنکه و ماشین لباسشویی نگاه می‌کنند. والدینی ک کودک مبتلا به اوتیسم دارند باید برای تمام ساعات کودکان خود برنامه داشته باشند و اجازه تکرار را به آن‌ها ندهند. مثلا به آن‌ها اجازه ندهند که اخلاق کلیشه‌ای و تکرار شونده را تکرار کنند. به بیان ساده کودکان اوتیسم نباید در حالت های تکرار شونده خود غرق شوند چون این حالت آنها را از محیط طبیعی دور می‌کند و به مرور کیفیت آموزش کودک را کم می‌کند و در نهایت باعث عدم ارتباط کودک با محیط پیرامونش می‌شود.

به یاد داشت باشد که اوتیسم اختلالی درمانپذیر است و در صورت شناخت سریع و شروع درمان از سنین اولیه نشانه های این اختلال به حداقل می‌رسد و کودکان اوتیسم می‌توانند زندگی تقریبا طبیعی داشته باشند. موارد زیر را در صورت دارا بودن فرزند اوتیسم به یاد داشته باید:

• در صورتی که فرزند ما حتی یکی از علایم بالا را دارد،‌ هر چه سریع‌تر به روانشناس مراجعه کنید.
• زمان طلایی برای شناخت اوتیسم تا 5 سالگی کودکان است، هر چه سریع‌تر این اختلال تشخیص داده شود برای مهار اختلال و درمان بهتر است.
• به یاد داشته باشید که کودکان مبتلا به اوتیسم ناتوان و گوشه‌گیر نیستند اما نیاز به آموزش مهارت‌های خاص دارند.
• به هیچ عنوان آموزش کودک خود را قطع نکنید و همیشه نکات و مسائلی که متخصص به شما یادآوری می‌کند را انجام دهید.
• برای تمام روز کودک برنامه داشته باشید و هرگز اجازه ندهید که کودک به مدت طولانی به کارهای کلیشه‌ خودش مشغول باشد.
• برای شناخت بهتر این اختلال مطالعه پیوسته داشته باشید.
• علاوه بر کمک متخصص حتما از سایر دوستان و اعضای خانواده نیز کمک بگیرید، به یاد داشته باشید که کودک دارای اختلال اوتیسم وقت و انرژی زیادی از والدین می‌گیرد و بدون حمایت تحمل شرایط برای والدین دشوار می‌شود.
•  ارتباط کودک را با سایر کودکان و بزرگسالان قطع نکنید،‌ ارتباط کودکان اوتیسم با کودکان عادی برای آن‌ها بسیار مفید و آموزنده است.
• کودکان مبتلا به اوتیسم توجه و برنامه‌های خاص نیاز دارند و در صورت درمان توانایی‌های آن‌ها کشف  می‌شوند و ارتقا پیدا می‌کنند.
• داروهای شیمیایی و مکمل B6، امگا 3 و حتی رژیم های بدون گلوتن یا پرپروتئین گاهی برای این کودکان توصیه می شود. اما هیچ کدام تاثیر بسار زیادی ندارند.
• برای کاهش رفتارهای مخرب در بعضی موارد از دارو نیز استفاده می‌شود. برای مثال: کودکانی که تشنج دارند، به خودشان آسیب می‌رسانند، حرکات کلیشه‌ای بسیار قوی دارند و ...
• در صورت آموزش موثر و مداوم کودکان اوتیسم با شدت کم می‌توانند به مدارس عادی بروند.
• والدین ارتباط مداوم با سایر خانواده‌هایی که کودک اوتیسم دارند، داشته باشند. درمان اوتیسم علاوه بر هزینه‌های سنگین مالی،‌ حمایت و کمک دیگران را نیز می خواهد و در صورت ارتباط با سایر خانواده‌ها می‌توانید مشکلات و مسائل خود را با هم درمیان بگذارید و  در تحمل شرایط همدیگر را کمک کنید.

ریحانه اناری، هنردرمانگر

*** اگر این مطلب را پسندید، مرکز مشاوره کودک و نوجوان یاسان را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

کانال تلگرام ما: https://t.me/yasanclinic

پیج اینستاگرام ما: http://instagram.com/_u/yasanclinic