چرا بچه ها دروغ می گویند؟

کودکان در دنیای جالبی از خیال و واقعیت زندگی می‌کنند بنابراین دروغ گویی کودکان را نباید با دروغ گویی بزرگسالان مقایسه کرد. نوع نگاه کردن کودکان به مسائل، با نگاه بزرگسالان متفاوت است. آنها بسیاری از چیزهایی را که می‌گویند، غیرواقعی نمی‌دانند. به همین دلیل نباید فکر کنیم هر چیزی که بچه‌ها به ما می‌گویند و واقعیت ندارد، دروغ است. در این مطلب به علت های دروغگویی در کودکان و راه های مقابله با دروغگویی در کودکان می‌پردازیم.

تشخیص بین واقعیت و شکل تحریف شده آن در کودک از 4 سالگی به بعد شکل می‌گیرد. دروغ گفتن در کودکان طبیعی است و ریشه در فرآیند رشد کودک دارد.  آغاز آن از زمان تکلم کودک و در حدود 2 سالگی به بعد است. به طور معمول در حدود 6 سالگی کودکان از میزان دروغ گویی خود کم می‌کنند. اما اگر بعد از این سن همچنان به دروغ گویی ادامه دهند، اینجاست که می‌تواند نگران‌کننده باشد.

چرا شش سالگی را مد نظر قرار می‌دهیم؟ چون از شش سالگی به بعد سیر تکامل مغزی بچه‌ها شکل گرفته و کودکان متوجه هستند چیزهایی که می‌گویند با واقعیت یکی نیست. در حقیقت، خیال و واقعیت را به راحتی از هم تفکیک می‌کنند.

معمولا دروغ گفتن کودکان، والدین را به شدت عصبانی می کند به خصوص وقتی که دروغ کودک کامل مشخص باشد. شنیدن پافشاری کودک در اینکه شکلات نخورده است، وقتی که صورت و پیراهنش برخلاف گفته‌اش شکلاتی است، باعث عصبانیت والدین می‌شود. حتی بعضی پدر و مادرها دلسرد می‌شوند و به مبانی تربیتی خود شک می‌کنند.

مطلب مرتبط: وقتی از فرزندمان عصبانی هستیم، چه کار کنیم؟

چرا کودکان دروغ می گویند؟

اولین راه برای مقابله با دروغگویی در کودکان این است که عواملی دروغگویی شناسایی شود. درباره علت دروغگویی در کودکان می‌توان به عوامل زیر اشاره کرد:

1.عدم تشخیص خیال از واقعیت موجب می‌شود فکر کنیم کودکان دروغ می‌گویند: خیلی از بچه‌های زیر شش سال قادر نیستند حقیقت را خیالتشان تشخیص دهند. آنها فکر می‌کنند هر چه در خیال و تصور به ذهنشان خطور می‌کند، واقعی است. مثلا یک کودک دو ساله به راحتی می‌تواند اسباب‌بازی دوستش را بردارد و بگوید مال خودم است. این رفتار را به خاطر دروغگویی انجام نمی‌دهد، بلکه هنوز تصوری از مفهوم مالکیت ندارد و فکر  کند چیزی که دوست دارد می‌تواند متعلق به خودش باشد. به علاوه ممکن است یک کودک سه یا چهار ساله، چیزی را که در خیال خود می‌بیند به عنوان یک اتفاق واقعی برای شما تعریف کند. چنین تخیلاتی برای این کودک، عین واقعیت هستند.

2.نداشتن توجه و تمرکز کافی باعث درغگویی در کودکان می‌شود: بسیاری از بچه‌ها توجه و تمرکز کافی ندارند و یادشان نمی‌ماند که چه کار کرده‌اند. بازه‌ی توجه بچه‌ها خیلی کمتر از بزرگسالان است. نمی‌توان از یک کودک انتظار داشت یادش مانده باشد که دیروز چه کارهایی با جزییات انجام داده است. بنابراین اگر فرزندتان نتوانست در مورد دو سه روز قبل، حقیقت را به شما بگوید، نگران نباشید، این مساله بیشتر از حافظه ضعیف بچه‌ها در مقابل بزرگسالان نشات می گیرد.

3.نیاز به جلب توجه، بچه‌ها را دروغگو می‌کند: دلیل دیگر دروغ گفتن کودکان، نیاز به جلب توجه است. معمولا بچه‌هایی که پدر و مادر یا سایر بزرگسالان نزدیک به آنها توجه کافی نمی‌کنند. به رفتارهای مخرب رو می‌آورند. یکی از این رفتارهای مخرب، درغگویی است. به همین دلیل اگر متوجه شدید مدتی است که فرزندتان در موقعیت‌های مختلف به شما دروغ می‌گوید، این احتمال را مطرح کنید که شاید مورد بی‌توجهی شما قرار گرفته و می‌خواهد به این طریق جلب توجه کند. در چنین مواردی توجه به رفتارهای مثبت کودک، تاثیر زیادی در دروغ گفتن کودک دارد.

5.تحت فشار قرار گرفتن کودک برای بیان جزئیات، بچه‌ها را دروغگو می‌کند: تصور کنید کودکی هستید که مادر یا پدرش او را برای انجام کاری مواخذه می‌کنند و تلاش می‌کنند به اصطلاح حرف راست را از دهان یک کودک بیرون بکشند. آنها یک ساعت شما را بازخواست می‌کنند تا برای خوردن چند شکلات یا شکسته شدن یک گلدان توضیح بدهید. در چنین شرایطی یک از مکانیزم‌ها دفاعی کودک برای فرار کردن و زیر بار این حجم از فشار و استرس این است که حقیقت را پنهان کند. در این صورت، مجبور به تحمل این همه فشار و استرس نیست.

6.ترس از والدین و تنبیه و سرزنش، دروغگوهای کوچک تربیت می‌کند: یکی از شیوه‌های تربیتی والدین استفاده از تنبیه است تا نشان دهند یکی از رفتارهای کودک، مناسب نبوده و سعی می‌کنند با تنبیه مانع از تثبیت رفتارهای ناپسند شوند. اما گاهی همین روش‌های تنبیهی باعث تقویت رفتار می‌شود. تنبیه‌های شدید بدون درنظر گرفتن خطایی که انجام شده یا نداشتن ترحم و گذشت نسبت به بعضی خطاهای کوچک، اعتماد به نفس بچه‌ها را زیر سوال می‌برد و حتی باعث می‌شود وقتی کار خطایی انجام داده به دلیل ترس از تنبیه یا سرزنش والدین، دروغ بگوید و مسئولیت اشتباهش را قبول نکند.

مطالعات نشان داده والدین سختگیر و منضبط که بدون توجه به احساسات و شرایط بچه‌ها، تنبیه‌های سختی برای آنها درنظر می‌گیرند کودکان دروغگو تربیت می کنند. یادتان باشد، بچه‌ها سریع یاد می‌گیرند و هر قدر ما تنبیه‌ها را سخت‌تر کنیم و یا فشار بیشتری به آنها وارد کنیم، باعث می‌شویم بچه‌ها به دروغگوهای ماهرتری تبدیل شوند و به مرور یاد بگیرند چطور رفتار کنند و چطور دروغ بگویند که ما پدر و مادرها متوجه دروغ‌گویی آنها نشویم.

7.کمبود محبت کودکان را دروغگو بار می‌آورد: کمبود محبت نه تنها باعث مشکلاتی مثل کمبود اعتماد به نفس، عدم خودباروی، شب‌ادرای، اختلالات یادگیری، مشکلات رفتاری و... می‌شود بلکه موجب دروغ گفتن در کودکان می شود. چنین بچه‌هایی معمولا نمی‌توانند به صورت مثبت و با رفتارهای خوب خود توجه بزرگ‌ترها را جلب کنند، به همین دلیل به رفتارهای منفی و خرابکارانه رو می‌‌آورند و به این طریق تلاش می‌کنند توجه والدین را به خود جلب نمایند. حتی اگر نتیجه این چنین توجهی، تنبیه کودک باشد، بچه‌ای که کمبود محبت دارد، این تنبیه را به بی‌تفاوتی والدین ترجیح می‌دهد.

8.نشان دادن استقلال و کنترل والدین، باعث دروغ گفتن کودکان می‌شود: گاهی هیچ یک از مواردی که در بالا گفتیم وجود ندارند و کودک به خاطر اینکه استقلال خود را نشان دهد و والدین را کنترل کند، دروغگو می گوید. بعضی والدین بسیار حساس هستند و سریع عصبانی می‌شوند. ذهن باهوش بچه‌ها را نادیده نگرید. آنها بعد از چند بار تکرار، متوجه الگوی رفتاری شما می‌شوند و سعی می‌کنند با کارهای خود، شما را کنترل کنند. درست مثل کودکی که برای عصبانی کردن مادرش غذا نمی‌خورد یا ادرارش را نگه می‌دارد.

9.بیان ترس‌های احتمالی و پنهانی، عامل دیگر دروغگویی کودکان است: گاهی کودک حرف‌هایی می‌زند که حقیقت ندارند. مثلا وقایعی را تعریف می‌کند که در واقعیت اتفاق نیفتاده اما ریشه در ترس‌ها و نگرانی‌های ضمیرناخودآگاه او دارد. مثلا می‌ترسد دوستان یا والدینش را از دست بدهد یا از اینکه آسیبی به کسانی که دوستشان دارد، وارد شود می‌ترسد. در چنین مواردی نمی‌توان کودک را دروغگو خطاب کرد بلکه باید ریشه اصلی اضــطـــراب‌‌ و ترس‌های او با کمک یک روانشناس متخصص کودک شناسایی و درمان کرد.

مطلب مرتبط: آیا می‌دانید کدام رفتار فرزندتان ناشی از اضطراب و استرس است؟

10.داشتن دوست خیالی باعث می‌شود کودکان دروغ بگویند: بچه‌ها به خصوص بین سن دو تا شش سالگی که قدرت تکلمشان کامل می‌شود، هنوز مغز تکامل‌یافته‌ای ندارند. خیلی از آنها دوستان خیالی دارند که با هم بازی می‌کنند و وقت می‌گذرانند. در این دوستی‌های خیالی ممکن است دوست بچه‌ها کارهایی انجام دهد که بعدها بچه‌ها برای پوشش اشتباهات خود از آن استفاده می‌کنند. مثلا "من و موشی داشتیم بازی می‌کردیم که موشی گلدون رو شکست! مامان، من به موشی گفتم حواسش باشه اما به حرفم گوش نکرد". این دوستان خیالی تا شش سالگی یا کمی بیشتر با بچه‌ها می‌مانند و حضورشان جای نگرانی نیست.

با بچه ای که دروغ می گوید چکار کنیم؟

وقتی متوجه دروغگویی در کودک تان شدید ناراحت، عصبانی، مضطرب یا مستاصل نباشید. خیلی وقت‌ها مساله ساده‌تر از چیزی است که فکر می‌کنید. لازم نیست خودتان را به خاطر شنیدن این دروغ از فرزندتان سرزنش کنید. این موارد در تربیت هر کودکی پیش می‌آیند و لزوما شما مقصر نیستید. در ادامه به راهکارهای درمان دروغگویی در کودکان توجه کنید:

• واکنش هیجانی نشان ندهید: نصیحت کردن، شرمسار کردن، سرزنش کردن، تنبیه و یا طرد کردن او بدون تصمیم‌گیری واقع‌بینانه هم باعث تکرار رفتار کودک می‌شود و هم شما را در نظر او فردی بی‌منطق جلوه می‌دهد.

• علت دروغگویی کودک را شناسایی کنید: حتما لازم نیست برای این کار، کودک را سوال‌پیچ کنید. به مواردی در بالا توضیح دادیم توجه کنید. گاهی رجوع به رفتارهای خودتان، پاسخ رابه شما می‌دهد. مثلا اگر همیشه فرزندتان را از خوردن شیرینی منع می‌کنید، طبیعی است که بدون اجازه شما شیرینی بردارد و دروغ بگوید.

• انتظارات خود را متناسب با سن و توانایی‌های کودک تعیین کنید: شناخت کافی از مراحل رشدی کودک به شما کمک می‌کند درک واقع‌بینانه‌ای از توانمندی‌های کودک داشته باشید. والدین پرتوقع که بسیار بیشتر از سن فرزندشان از او انتظار دارند، بچه‌هایی دارند که بیشتر از بقیه بچه‌ها به دروغگویی متوسل می‌شوند چون نمی‌توانند انتظارات والدین را برآورده کنند و مجبور می‌شوند راه فراری برای خود پیدا کنند.

• دروغگویی کودک را به رویش نیاورید: اگر متوجه شدید فرزندتان در مورد موضوعی به شما دروغ گفته، دروغگویی‌اش را علنی نکنید. این کار فقط حد و مرز بین شما را پایمال می‌کند و باعث می‌شود کودک وارد فاز لجبازی با شما شود. در عوض با ملایمت رفتار کنید و به او فرصت دهید هر وقت آمادگی داشت، حقیقت را به شما بگوید.

مطلب مرتبط: ۱۰ راه برای کنار آمدن با بچه‌ لجباز

• همیشه حقیقت را به کودک بگویید: به جای اینکه به کودک بگویید بستنی نداریم، بگویید اجازه نداری قبل از شام بستنی بخوری. با گفتن دروغ به او یاد می‌دهید هر وقت چیزی مطابق میلش نبود، دروغ بگوید.

• توجه مورد نیازش را به او بدهید: کوچک‌ترین رفتارهای مثبت کودک را مورد توجه قرار دهید و تشویقش کنید. مثلا در طول روز چند بار از این جملات استفاده کنید: "دختر/پسر قشنگم، چقدر خوب با اسباب‌بازی‌هات بازی کردی" یا "حواسم بود که امروز اتاق رو بعد از بازی مرتب کردی، مامان بهت افتخار می‌کنه". به این طریق شما توجه مثبت کافی به او می‌دهید که نخواهد به شیوه‌های منفی جلب توجه کند.

• با او رابطه نزدیک برقرار کنید: از چنین عباراتی استفاده نمایید: "می‌دونم که دوست نداری تنبیه بشی، اما از اینکه گلدون شکسته، خیلی ناراحتم".

• از برچسب دروغگو زدن به کودک اجتناب کنید و با این واژه او را خطاب نکنید.

• رفتار مشخصی داشته باشید: اینکه گاهی لبخند بزنید و گاهی کودک را به شدت تنبیه کند، باعث می‌شود فرزندتان نداند با چه سبک تربیتی مواجه است و ضطراب شدیدی را تجربه کند.

مطلب مرتبط: کتک زدن کودک موجب 12 اختلال شخصیتی می‌شود! + راهکار

• برای آشکار کردن دروغ کودک او را امتحان نکنید: پرسش از مساله‌ای که خودتان از قبل پاسخ آن را می‌دانید، در واقع او را در تنگنا قرار می‌دهد که یا دروغ بگویید و خودش را رها کند و یا حقیقت را بگوید و تنبیه شود.

• کودک را سوال پیچ کردن یا بازجویی نکنید: با طرح چند سوال کوتاه سعی کنید واقعیت یا بخشی از آن را از کودک بشنوید.

• واکنش افراطی از خود نشان ندهید: عصبانیت شما در او ایجاد ترس می‌کند و باعث می‌شود بیشتر دروغ بگوید.

• از این کلمات یا عبارت های مشابه استفاده نکنید: از واژه‌هایی مثل شوخی می‌کنی؟ دروغ نگو و یا الکی می‌گی؟ راست می‌گی؟ بگو به جون مامان، استفاده نکنید.

• از راست‌گویی استقبال کنید: در قبال آن کودک را تشویق کنید. والدین باید در عمل به کودک نشان دهند، زمانی که حقیقت را بیان می کند، بیشتر مورد توجه آن ها قرار می‌گیرد. می‌توانید به خاطر راستگویی ازتنبیه کودک کم کنید و تنبیه ملایم‌تری برایش درنظر بگیرید تا بداند گفتن حقیقت می‌تواند بهتر از دروغ گفتن باشد.

• برای جبران عمل و آموختنش از اشتباه به او فرصت دهید: مثلا اگز وسیله‌ای را خراب کرده، مقداری از پول توجیبی‌اش را برای جبران خسارت وارده بگیرید.

• اصول تنبیه را رعایت کنید: اگر می‌خواهید کودک را تنبیه کنید، تنبیهی متناسب با سن و نوع عمل در نظر بگیرید. تنبیه نباید شامل چیزهایی که مدت‌ها برای آن برنامه‌ریزی کرده باشد. مثلا اگر اتاقش را مرتب نکرده، او را از شرکت در جشن تولد دوستش که یک ماه برای برای آن برنامه‌ریزی کرده محروم نکنید. به علاوه لازم نیست تنبیه را پیش والد دیگر بازگو کنید، تنبیه چیزی است که بین شخص شما و کودک است و لازم نیست کس دیگری از آن باخبر شود.

• برای کودک خود الگوی مناسبی باشید: الگویی از صداقت باشید تا رفتار منفی را از شما الگوبرداری نکند.

همیشه، توصیه‌های مشاور کودک یا مشاور نوجوان در زمان‌هایی که والدین با فرزند خود دچار مشکل می‌شوند راه گشاست. بر همین اساس یــــاســـان این امکان را فراهم کرده است تا مشاوره شما با روانشناسان مجرب کودک و نوجوان به صورت آنلاین و در زمان های مناسب برای شما انجام شود. برای رزرو وقت مشاوره آنلاین کلیک کنید.

همچننی می توانید مهارت های فرزندپروری خود را با خواندن کتاب های روانشناسی در زمینه کـــــــودک و نــــــــوجــــــــوان یا حضور در کـــــارگـــــــــاه های مرتبط  ارتقا دهید.

دریافت وقت مشاوره

لطفا برای دریافت وقت مشاوره از روانشناسان مرکز مشاوره یاسان از ساعت 9 تا 19 با دو شماره زیر تماس بگیرید يا از طریق واتس‌اپ پیام دهید. راحت ترين مسير براي فارسی زبانان خارج از کشور ارسال پيام از طریق واتس‌اپ است.